Ανθίβολα από τους Χιονάδες
Σχέδια µε «πατρόν» δεξιοτεχνών αγιογράφων από την Ηπειρο άφησαν τα ίχνη τους στην Ελλάδα και τα Βαλκάνια, σε τοιχογραφίες και εικόνες σε ορθόδοξους ναούς. Ιχνη που ακολουθεί το βιβλίο «Ανθίβολα από τους Χιονιάδες»
Από το ορεινό χωριό των Χιονιάδων µε τους µόλις 400 κατοίκους, τον 18ο και τον 19ο αιώνα µιαοµάδα ή «κολεκτίβα»δεξιοτεχνών τουσχεδίου και της αγιογραφίας κίνησε για να διαδώσει την τέχνη της θρησκευτικής ζωγραφικής στονελλαδικό χώρο και ταΒαλκάνια. Οι ζηλευτοί τεχνίτες, µε ανθίβολα (σχέδια «πατρόν» αγιογραφιών) στις αποσκευές τους, ταξίδευαν από τη Βορειοδυτική Ελλάδα, τη Θεσσαλία, το Αγιον Ορος έως την Αλβανία και τη Βουλγαρία, τοιχογραφούσαν εκκλησίες και φιλοτεχνούσαν φορητές εικόνες, διατηρώντας το ορθόδοξο χριστιανικό πνεύµαζωντανό στην οθωµανική επικράτεια.
Είκοσι τέσσερα ανθίβολα και σχέδια µεγάλων διαστάσεων, τα οποία ανήκουν στην πολύτιµη Συλλογή Μακρή - Μαργαρίτη,µπήκαν στο µικροσκόπιο της αρχαιολόγου δρος Ανδροµάχης Κατσελάκη και της ιστορικού Βυζαντινής Τέχνης καιθεολόγου Μαρίας Νάνου, µε σκοπό να ανιχνεύσουν τις βυζαντινές ρίζες της ζωγραφικής τέχνης στον ελληνικό και βαλκανικό χώρο. Στις 414 σελίδες του βιβλίου «Ανθίβολα από τους Χιονιάδες», εξηγούν πώς τα εύθραυστα και σηµαντικά αυτά σχέδια συναντώνται σε τοιχογραφίες και φορητές εικόνες ναών στην Ελλάδα και τα Βαλκάνια.
Και µάλιστα πολλές φορές τα ίδια ακριβώς σχέδια, που «ξεπατικώνονταν» στους τοίχους ή στοξύλο, συναντώνταισε διαφορετικούς ναούς – και διαφορετικές εποχές. Τα έργα που παρουσιάζονται στο βιβλίο προέρχονται από τοπικά καλλιτεχνικά εργαστήρια της Βορειοδυτικής Ελλάδας και της Νότιας Βαλκανικής καιβρέθηκαν στο αρχείο του αγιογράφου Ανέστη Γιαννούλη από το ΑσηµοχώριΙωαννίνων. Ο πατέρας του, Παύλος Γιαννούλης, µαθήτευσε σε χιονιαδίτες ζωγράφους και συγκεκριµένα στους αδελφούς Χριστόδουλο και Θωµά Μαρινά. ΟΑνέστης Γιαννούλης χαρακτήριζε τα σχέδια του εργαστηρίου των Μαρινάδων «πλούτο γνώσεων» και «επιγραφοσυνταγές».
Ο πρώτος γνωστός χιονιαδίτης ζωγράφος είναι ο Κώνστας– ο οποίοςταυτίζεται πιθανότατα µε τον ΚώνσταΘεοδόση. Το πρώτο ενυπόγραφο έργο του είναι η εικόνα του Αγίου Γεωργίου στο τέµπλο του ναού της Κοιµήσεως της Θεοτόκου στη Βούραµπιανη, κοντά στους Χιονιάδες, και χρονολογείται το 1747.
Οι χιονιαδίτες ζωγράφοι ασκούσαν οικογενειακά την τέχνη τους και κληρονοµούσαν τα σχέδια των προγόνων τους, που λειτουργούσαν ως πατρόν, καθοδηγώντας το χέρι του καλλιτέχνη.Ο χιονιαδίτης ζωγράφος Ζήκος ήταν ο πρώτοςπου απεικόνισε τον νεοµάρτυρα Γεώργιο εξ Ιωαννίνων, δεκατρείς µέρες µετά τον θάνατό του το 1838.
Χιονιάδες και Καλαρρύτες
Τον 18ο και 19ο αιώνα, παράλληλα µε τους Χιονιάδες, δρούσαν και άλλες «οµάδες» ζωγράφων, όπως οι Καλαρρύτες, οι τεχνίτες από το Καπέσοβο, τα Ανω Σουδενά, το Φορτόσι, την Κορίτιανη Κατσανοχωρίων, τη Σαµαρίνα. Υπήρχαν συνεργασίες αλλά και ανταγωνισµοί ανάµεσα σε ξακουστά εργαστήρια. Το σίγουρο είναι ότι οι εύποροι ηπειρώτες έµποροι έδωσαν βήµα στη δουλειά των ζωγράφων, των οικοδόµων και ξυλογλυπτών µε την εξασθένηση της οθωµανικής εξουσίας τον 19ο αιώνα.